Door beneficiair te aanvaarden wordt een erfgenaam niet met zijn eigen vermogen aansprakelijk

voor de schulden van de overledene. Als een van de erfgenamen de erfenis beneficiair heeft aanvaard, moet de erfenis volgens de formele regels uit de wet met betrokkenheid van de rechter worden afgewikkeld. Dit wordt vereffening genoemd. De vereffening lijkt op de afwikkeling van een faillissement en is bedoeld om ervoor te zorgen dat alle schuldeisers van de erfenis worden betaald. De bezittingen van de erfenis worden verkocht en uit de opbrengst worden de schulden betaald. Zijn er meer schulden dan geld, dan moeten de schuldeisers samen het geld delen dat er is. Is er meer geld dan schulden, dan krijgen de erfgenamen wat overblijft na het betalen van de schulden. 

De vereffening wordt in principe door de erfgenamen samen gedaan. Hieronder staat in vijf stappen wat je moet doen bij vereffening: 

1. Een boedelbeschrijving maken: Een boedelbeschrijving is een overzicht van alle bezittingen en schulden van de overledene. Per bezitting wordt de waarde vermeld en bij de schulden de hoogte van het verschuldigde bedrag. Als je bij het maken van de boedelbeschrijving erachter komt dat de erfenis meer schulden dan bezittingen heeft, moet je dit direct per brief aan de kantonrechter melden.

2. De boedelbeschrijving ter inzage leggen: Als de boedelbeschrijving klaar is en alle erfgenamen een handtekening als akkoord hebben gezet, moet deze boedelbeschrijving naar de rechtbank (griffie kanton) van de laatste woonplaats van de overledene worden gestuurd.

3. De bekende schuldeisers een brief sturen: Je moet alle bekende schuldeisers een brief sturen waarin je aangeeft dat de erfenis beneficiair is aanvaard en vraagt of zij het bedrag dat de overledene schuldig is schriftelijk (en met bewijsstukken) willen indienen.

4. Het verkopen van bezittingen … als dat nodig is om de schulden te betalen: Alleen als op de bankrekening(en) van de overledene niet genoeg geld staat om alle schulden van de erfenis te betalen, mag je de bezittingen van de overledene verkopen. De verkoopopbrengst wordt gebruikt om de schulden te betalen. Als de verkoopopbrengst niet genoeg is om de schulden te betalen, dan kun je beter niet aan stap 5 beginnen. Je kunt dan het beste contact met een notaris opnemen. Het is namelijk belangrijk dat de schuldeisers worden betaald in een volgorde die in de wet is vastgelegd. Aan de kantonrechter moet direct per brief worden gemeld dat niet alle schulden betaald kunnen worden.

5. De schuldeisers betalen: Als er (eventueel na de verkoop van bezittingen) genoeg geld is om alle schuldeisers te betalen, kun je alle schuldeisers gaan betalen. Als er nog geld over is alle schulden zijn betaald, kan dit worden verdeeld onder de erfgenamen.

De formele regels van vereffening hoeven niet in alle gevallen te worden gevolgd. De notaris kan jou informeren in welke gevallen deze regels wel en in welke gevallen deze regels niet of niet

allemaal hoeven te worden gevolgd.

Een erfgenaam kan de erfenis beneficiair aanvaarden door een verklaring van beneficiaire aanvaarding af te leggen bij de rechtbank. Dit kun je ook via de notaris regelen. De rechtbank maakt een akte van beneficiaire aanvaarding op. De rechtbank brengt hiervoor griffierechten in rekening.

Let op: beneficiair aanvaarden is niet meer mogelijk als je je als erfgenaam hebt gedragen, door bijvoorbeeld bezittingen van de overledene te verkopen, nota’s van de overledene te betalen of (een deel van) de erfenis te verdelen. De wet bepaalt dat je door dit soort gedragingen de erfenis ‘stilzwijgend’ accepteert. 

Als je een erfenis accepteert en de erfenis heeft meer schulden dan bezittingen, dan moet je dit tekort uit eigen zak betalen. Daarom is het belangrijk om, voordat je een erfenis accepteert, te onderzoeken of de overledene schulden heeft. Een erfgenaam is namelijk niet verplicht de erfenis te accepteren. De erfgenamen kunnen bij schulderfenissen er ook voor kiezen om de erfenis beneficiair te aanvaarden, zodat zij de schulden niet uit eigen portemonnee hoeven te betalen. Zie Nieuwe erfenisregels & aanvaarden onder voorwaarden 

Het accepteren van een erfenis kan op een aantal manieren gebeuren:

- Door het ondertekenen van een verklaring die door de notaris is opgesteld.

- Door het laten opmaken van een akte van zuivere aanvaarding bij de rechtbank; de rechtbank rekent hiervoor griffierechten.

- De erfenis kan ook 'stilzwijgend' worden geaccepteerd door je als erfgenaam te gedragen. 

De wet kent de regel dat een erfgenaam een erfenis ‘stilzwijgend’ accepteert door zich als erfgenaam te gedragen. Dit betekent dat er niets op papier wordt gesteld, dus je hoeft niet naar de notaris of de Rechtbank, maar uit je gedragingen blijkt dat je erfgenaam bent. De basisregel is dat je de erfenis accepteert zodra je handelingen verricht die nadelig kunnen zijn voor de schuldeisers. Bijvoorbeeld het verkopen van bezittingen van de overledene, het verdelen van de inboedel of het betalen van nota's van de overledene. Hieronder valt niet het betalen van de begrafenisnota.

De erfgenamen moeten voorzichtig zijn met handelingen die zien op de erfenis als zij de erfenis niet willen accepteren. Wel mag je de noodzakelijke dingen regelen een erfenis. Dit noemen we het beheren van/toezicht houden op de erfenis. Dit betekent dat je wel een factuur mag betalen om incassomaatregelen te voorkomen of het dak van het huis van de overledene laten repareren om lekkage te voorkomen. Ook kun je waardevolle spullen (sieraden of schilderijen) thuis bewaren, maar dit moet wel op een inventarisatielijst worden gezet zodat de schuldeisers hiervan op de hoogte zijn. 

Wil je een erfenis niet accepteren, dan moet je voordat je een keuze hebt uitgebracht, erop letten dat je je niet als erfgenaam gedraagt. Anders heb je onbewust de erfenis geaccepteerd en is het niet meer mogelijk de erfenis beneficiair te aanvaarden of te verwerpen.

Als erfgenaam kun je niet zomaar spullen uit het huis van de overledene meenemen. Hierdoor kun je de erfenis accepteren als je nog geen keuze hebt uitgebracht of je de erfenis wil accepteren, verwerpen of beneficiair aanvaarden. Dit betekent dat je eventuele schulden uit je eigen zak moet betalen, als de erfenis niet groot genoeg is. Deze regel is bedoeld om de eventuele schuldeisers te beschermen. De basisregel is dat je alleen spullen uit het huis van de overledene mag meenemen als je hierdoor geen eventuele schuldeisers benadeelt.

Als erfgenaam kun je de spullen van de overledene uitzoeken zonder dat je hierdoor gelijk de erfenis accepteert. Spullen zonder economische waarde mag je bij het oud vuil zetten of naar de kringloop brengen. Wel is het belangrijk dat je zeker weet dat hiertussen geen spullen zitten die wel van waarde zijn. Een ogenschijnlijk waardeloze vaas kan toch veel waarde vertegenwoordigen. Het is daarom verstandig om de inboedel te laten taxeren, voordat je dit naar de kringloop brengt. Blijkt namelijk achteraf dat je iets van waarde hebt meegenomen of weggegooid, dan heb je de erfenis daardoor onbewust geaccepteerd.

Erfgenamen vinden het vaak fijn om spullen die voor hun emotionele waarde hebben alvast mee naar huis te nemen. Dit mag zolang de spullen geen economische waarde hebben. Denk bijvoorbeeld aan oude brieven of foto’s. Zitten de foto’s in gouden lijstjes, dan laat je de gouden lijstjes natuurlijk wel in het huis van de overledene achter of je zet de gouden lijstjes op de inventarisatielijst onder ‘meegenomen spullen’.

Waardevolle spullen veiligstellen

Soms heeft de overledene enkele zeer waardevolle spullen in huis. Dan kan het verstandig zijn deze spullen niet in een onbewoond huis achter te laten. Deze spullen kun je mee naar huis nemen of ergens anders opslaan. Deze spullen zet je op de inventarisatielijst onder ‘meegenomen spullen’.

Als de overledene een huurhuis heeft of in een verzorgingstehuis woont, moet het huis vaak in korte tijd ontruimd worden. In dat geval kunnen de spullen zonder economische waarde worden weggegooid of naar de kringloop worden gebracht. Alle spullen met economische waarde moeten worden opgeslagen. Dit kan bijvoorbeeld in je eigen schuur of in een opslagbox die je hiervoor kunt huren. Ook deze spullen worden op de inventarisatielijst gezet.